Higiena i emisja głosu

Definicja emisji głosu mówi o tym, że jest to „skoordynowany zespół czynności oddychania, fonacji i artykulacji oraz powstającego przy tym rezonansu, służący wydobywaniu i wysyłaniu głosu” (Logopedia – Pytania i odpowiedzi. T.2., Opole 2003). W prawidłowej emisji głosu chodzi o to, aby przy minimalnym wysiłku i jak najmniejszym obciążeniu wiązadeł głosowych uzyskać jak najlepszą nośność głosu. Głos wymaga zatem kształcenia jego głównych składowych, czyli oddychania, fonacji i artykulacji.

Ćwiczenia oddechowe stosowane w emisji głosu mają za zadanie wyćwiczenie oddychania przeponowego, czyli najwydatniejszego sposobu oddychania. Dzięki nabyciu tej umiejętności oddychania dostarczamy organizmowi największą ilość tlenu. Wstępne ćwiczenia oddechowe najlepiej wykonywać w pozycji pionowej ciała, stojąc w lekkim rozkroku, z rękami opuszczonymi wzdłuż ciała. Przykłady ćwiczeń:

• nabieranie głębokiego wdechu nosem tak, aby dolne żebra rozszerzały się – powtarzamy kilkakrotnie,
• głęboki, pełny wdech powietrza nosem (bez podnoszenia ramion), wydech w 2/3/4/5 gwałtownych dmuchnięciach,
• ręce wyprostowane i uniesione w bok, głęboki wdech i powolne opuszczanie rąk wraz z wydychaniem powietrza.

Ćwiczenia fonacyjne (głosowe) – prowadzą do wypracowania miękkiego nastawienia głosu, kształcenia umiejętności regulowania natężenia głosu oraz wysokości głosu w trakcie mówienia. Najczęściej spotykane ćwiczenia głosowe to:

• wymawianie samogłosek na różne sposoby – cicho, głośno, rozdzielnie: a a a a a, płynnie: aaaaa,
• ciche mruczenie przez nos,
• wymawianie głoski /m/ z samogłoskami: mma, mmo, mmu, mme, mmy.

Ćwiczenia narządów artykulacyjnych – ich celem jest usprawnienie ruchomych artykulatorów (języka, warg, żuchwy i podniebienia miękkiego), opanowanie umiejętności kierowania w sposób świadomy ruchami artykulatorów. Przykłady:

• ćwiczenia języka: oblizywanie warg i zębów przy szeroko otwartych ustach, wypychanie policzków językiem, masowanie językiem podniebienia, kląskanie, mlaskanie szerokim językiem, przeciskanie języka przez zęby, przyciskanie grzbietu języka do dziąseł i podniebienia oraz przytrzymywanie go w tej pozycji w czasie opuszczania i podnoszenia żuchwy („język na gumce”),
• ćwiczenia warg: cmokanie, parskanie, nabieranie i utrzymywanie powietrza pod górną i dolną wargą, naprzemienne ściąganie ust w „dzióbek” i rozciąganie w uśmiechu,
• ćwiczenia żuchwy: opuszczanie i unoszenie żuchwy, wykonywanie ruchów żucia, podsuwanie dolnej wargi pod górne zęby i chwytanie dolnymi zębami górnej wargi,
• ćwiczenia podniebienia miękkiego: chrapanie, przenoszenie skrawków papieru przy pomocy słomki, wymawianie sylab i logotomów z głoską /k/ – ka, ko, ku, ak, ok, uk, aka, oko, uku, kasłanie z językiem wysuniętym na brodę.

Wprawki dykcyjne dla dzieci i dorosłych

• Bobo, bebe, bobo, bebe, bobo, bebe; Koko, kuku, koko, kuku, koko, kuku; Bak, bek, byk, bok; Smak, smyk, smok; Klaps, klips, klops; Kalka, kulka, kolka.
• Trzęsie się na mięsie mucha w kredensie.
• Ten dymek wydmuchał Tymek.
• Kura biała piała – kaczka czkawkę miała.
• Puma z gumy ma fumy, a te fumy, to z dumy.
• Bar Barnaba Bar Barbara – oto barów barwna para.
• Czyjeś jelita widzi elita.
• Hongkong w Chinach, King-Kong w kinach.
• Czy tata czyta cytaty Tacyta?
• Te snopki w kopki ustawiają chłopki, a snopy w kopy ustawiają chłopy.
• Gapa kapę ma w łapie – z kapy gapy coś kapie.
• Babka pcha lepkie łapki do papki.
• W puszczy piszczy puszczyk.
• Kto tutaj tak tupie? To tata tutaj tak tupie! A może to babcia w kapciach tak tupie?
• Dromader z Durbanu turban pożarł panu.
• Trzmiel na trzosie w trzcinie siedzi – z trzmiela śmieją się sąsiedzi.
• Kup psu dropsa, jeśli masz psa – bo psy mopsy lubią dropsy.

Zasady profilaktyki i higieny głosu

• Pamiętaj o prawidłowym gospodarowaniu powietrzem podczas mówienia – dbaj o prawidłowy tor oddechowy – uruchom przeponę.
• Mów na właściwej sobie skali głosu (nie za wysoko i nie za nisko).
• Unikaj mówienia w hałaśliwych pomieszczeniach.
• Często pij wodę – najlepiej niegazowaną, w temperaturze pokojowej.
• Ogranicz picie zimnych napojów, jedzenie lodów podczas upałów.
• Oszczędzaj głos podczas infekcji górnych dróg oddechowych.
• Unikaj przeciągów.
• Dbaj o sprawność fizyczną oraz kondycję swojego organizmu.

Opracowanie

Justyna Dąbrowska